مطالب آموزشى ويژه والدين

سلامت روانى و فرزندپرورى

بلوغ و نو جوانى:

بخشي از تكامل دستگاه توليد مثل در دوران جنيني و اوايل شيرخوارگي اتفاق مي افتد. در دوران كودكي اين فرايند تا حد زيادي كند و فعاليت‌هاي جنسي مهار مي شود. انتقال از اين وضعيت مهار شده كودكي به فعاليت جنسي دوران بزرگسالي در طي دوران بلوغ و حدود 4 تا 5 سال طول مي‌كشد.  فرايند بلوغ با شروع ترشح هورمون‌هاي جنسي مدت‌ها قبل از ايجاد تغييرات جسمي و ظاهري بلوغ  آغاز مي‌شود. بنابراين مدت‌ها قبل از آنكه والدين متوجه تغييرات ظاهري شوند ممكن است فرايند بلوغ شروع شده باشد. هرچند برخي عوامل را در ترشح اوليه‌ي هورمون‌هاي جنسي و فعال شدن فرايند بلوغ مؤثر مي‌دانند ولي همه‌ي عوامل مؤثر دقيقا شناخته نشده‌اند و محققين همچنان در تلاش هستند كه اين عوامل را پيدا كنند.

شروع بلوغ در دخترها يك تا دوسال زودتر است. اولين نشانه هاي بلوغ در پسرها بزرگ‌تر شدن اندام‌هاي تناسلي است كه بدنبال آن رشد موهاي ناحيه‌ي تناسلي آغاز مي شود. در مورد دخترها رشد جوانه پستان و رويش موهاي تناسلي اولين علائم بوده و حدود 2 تا 3 سال بعد دوره‌ي پريود ماهيانه ايجاد مي‌شود ولي ممكن است چند سال طول بكشد تا پريود ماهيانه منظم شود. فرايند بلوغ جنسي را به چهار مرحله نموده‌اند كه هر يك از اين مراحل داراي ويژگي‌هاي خاص خود است. بعنوان مثال رشد جسمي در دختر‌ها در مرحله دوم (مرحله رشد جوانه پستان) و در پسرها در مرحله 3 و 4 اتفاق مي افتد. 

عوامل مختلفي نظير عوامل ژنتيك، قوميتي، جغرافيائي، وضعيت اجتماعي-اقتصادي، سلامت، تغذيه و وضعيت‌هاي هيجاني زمان شروع بلوغ را تحت تأثير قرار مي‌دهند.

سوء تغذيه و بيماري مزمن شروع فرايند بلوغ را به‌تعويق انداخته و موجب بلوغ دير رس مي شوند. استرس شديد با و بدون كاهش وزن و فعاليت فيزيكي بيش از حد نيز باعث تأخير بلوغ مي شود. بر اين اساس مي توان عوامل مؤثر بر شروع يا تأخير بلوغ را در سه دسته عوامل زيستي (هورموني)، محيطي و رواني اجتماعي قرار داد كه تعامل بين اين عوامل زمان شروع بلوغ را مشخص مي كند.

عوامل زيستي و محيطي نه‌تنها شروع و تداوم فرايند بلوغ را تحت تأثير قرار مي‌دهند بلكه بر بروز رفتارهاي جنسي نيز اثر دارند. بروز رفتارهاي جنسي تحت تأثير هورمون‌هاي جنسي و عوامل اجتماعي است. هورمون‌هاي جنسي باعث ايجاد ميل جنسي مي شوند و عوامل اجتماعي و تأييدهائي كه فرد بدنبال بروز رفتارهاي جنسي از محيط دريافت مي كند باعث ايجاد انگيزه براي تداوم فعاليت جنسي مي شود.  عوامل محيطي معمولا از طريق مراقبت‌ها و كنترل‌هاي والدين بر نوجوان و تقبيح رفتار جنسي زودهنگام باعث كاهش رفتارهاي جنسي در نوجوان مي‌شوند با اينحال برخي از نوجوانان از اين حلقه‌ي كنترلي فرار مي‌كنند و به رفتارهاي جنسي زودهنگام روي ‌مي‌آورند. اين موضوع مي تواند علت‌هاي مختلفي داشته‌باشد از جمله كنترل ناكافي از سوي بالغين و يا برخي ويژگي‌هاي نوجوان  كه انگيزه كافي براي بروز رفتار جنسي را علي‌رغم مخالفت والدين و اطرافيان به او مي‌دهد.

عامل ديگري كه مي‌تواند بروز رفتارهاي جنسي را در نوجوانان تحت تأثير قرار دهد امكان تعامل با جنس مخالف يعني حضور يا عدم حضور نوجواني ديگر از جنس مخالف و يا فقدان جذابيت لازم در جنس مخالف است.

براين اساس به‌عقيده مترجم  شروع به‌موقع بلوغ (نه خيلي زود و نه دير هنگام) اهميت زيادي دارد و همانطور كه بلوغ زودرس آسيب‌زا است بلوغ ديرهنگام نيز با آسيب‌هاي زيادي همراه خواهد بود. براي حفظ سلامت كودك در طي فرايند بلوغ لازم است كودك از تغذيه مناسب (به‌نحوي كه كودك دچار افزايش وزن يا كاهش وزن مفرط نشود) برخوردار باشد ، مواجهه‌ي كودك با استرس‌هاي شديد به حداقل برسد، كودك  به انجام فعاليت فيزيكي مناسب (نه خيلي كم و نه خيلي زياد وافراطي) ترغيب شود و معاينات دوره‌اي براي پايش فرايند بلوغ از سنين پائين‌تر  انجام پذيرد. همچنين عدم تأييد و تشويق  رفتارهاي جنسي زودهنگام و رفتارهاي نشان دهنده جذابيت جنسي، محدوديت تعامل با جنس مخالف بخصوص در اوايل نوجواني، آموزش مهارت‌هاي لازم براي مراقبت از سلامت جنسي كمك خواهد كرد كه بروز رفتارهاي جنسي پرخطر و زودهنگام كاهش يابد.

منبع: Adolescents & Puberty